Ken je dat, dat gevoel van die ene druppel die de emmer doet overlopen? Vast wel. Ook honden kennen dit soort momenten, het probleem is alleen dat ze ons niet kunnen vertellen wanneer het hen allemaal teveel wordt en in tegenstelling tot wat veel mensen denken, geven ze ook niet altijd duidelijke signalen af. Het gevolg is dat hondeneigenaren compleet verrast kunnen worden door het gedrag van hun hond en uitspraken als ‘dat doet hij anders nooit’ of ‘hij beet vanuit het niets’ zijn hierbij zeker niet ongewoon. Wat kunnen we doen om dit te voorkomen?
Laten we eerst nog eens kijken naar de situaties die ons eigen emmertje kunnen doen overlopen en hoe wij daarop kunnen reageren. Dat geeft misschien wat meer inzicht in de werking van dit proces bij onze honden. Natuurlijk, honden zijn geen mensen, maar we weten inmiddels zoveel over hoe honden denken en voelen dat het vreemd zou zijn om geen verbanden te zien en vergelijkingen te maken.
Opeenstapeling
Stel je eens zo’n dag voor waarop alles misgaat. Eerst word je te laat wakker, waardoor je al te laat dreigt te komen op je werk. Hierdoor voel je je gehaast en nerveus. Dan ontdek je dat de hond in huis heeft overgegeven; dit moet eerst worden opgeruimd. Na een snelle ochtendronde met de hond wil je nog even een kop koffie drinken maar door de haast mors je wat koffie op je kleding en je moet nu weer wat anders aantrekken. Eenmaal in je auto merk je dat hij wat moeilijk start door de kou van afgelopen nacht maar gelukkig krijg je hem toch nog aan de praat. Je voelt je inmiddels behoorlijk gestresst door alle gebeurtenissen van deze ochtend en als je vervolgens ook nog in een file terecht komt, barst de bom; je krijgt een huilbui en komt overstuur aan op je werk.
Voor veel mensen is dit een logische reactie. Wie zou er immers volledig kalm kunnen blijven als er zoveel dingen achter elkaar misgaan? Het is de opeenstapeling van gebeurtenissen die ervoor zorgt dat we zo reageren; los van elkaar zouden de voorvallen hooguit vervelend zijn maar je zou er – waarschijnlijk – nog niet van over je toeren raken. Let wel: het verschilt per individu in hoeverre bepaalde gebeurtenissen een impact hebben op gedrag en emoties. De één is nu eenmaal wat gevoeliger dan de ander.
(tekst loopt door onder de foto)
- Het stapelen van triggers is niet altijd aan de buitenkant zichtbaar
Trigger Stacking
Bij honden wordt het hierboven beschreven fenomeen ook wel aangeduid als ’trigger stacking’ (het opeenstapelen van prikkels). Dit is een situatie waarin meerdere – vaak spannende – gebeurtenissen in een te kort tijdsbestek plaatsvinden, waardoor de hond uiteindelijk een zeer heftige stressrespons vertoont. Los van elkaar, met genoeg tijd ertussen, zouden de gebeurtenissen hoogstens een milde stressreactie teweegbrengen maar als ze op elkaar worden gestapeld, vindt er een cumulatief effect plaats en wordt het eenvoudigweg teveel. De hond kan dan angstig, reactief of agressief gedrag vertonen.
Het is misschien nog beter te begrijpen door te kijken naar wat er in het lichaam gebeurt; bij stress of spanning komen er in het lichaam verschillende hormonen vrij, zoals cortisol en adrenaline. Adrenaline is een kortwerkend stresshormoon en stelt het lichaam in staat tot directe actie (vechten of vluchten). Zodra de prikkel is verdwenen, zal het hormoon ook weer vrij snel uit het lichaam verdwijnen. Cortisol kan echter wel vijf tot acht uur actief blijven. Daarom is het belangrijk dat er genoeg tijd zit tussen de verschillende prikkels; het lichaam heeft de tijd nodig om weer in balans te komen. Als de ene prikkel vrij snel na de andere optreedt, zijn er echter nog steeds stresshormonen aanwezig in het lichaam. De hormonen die bij deze nieuwste gebeurtenis vrijkomen, worden hier dan als het ware bij opgeteld.
Zoals hierboven al beschreven staat, is het niet altijd eenvoudig om te herkennen wanneer een hond aan zijn taks zit. Daarnaast is niet iedereen zich bewust van de situaties die hun hond kunnen ’triggeren’. Hoe kunnen we er dan voor zorgen dat de boel niet uit de hand loopt?
De individuele hond
Ten eerste is het van groot belang goed te kijken naar de individuele hond; net als mensen hebben honden ieder zo hun eigen ‘gevoeligheden’. De één raakt misschien al geprikkeld als hij een andere hond in de verte ziet terwijl de ander pas opwinding voelt als een andere hond binnen een straal van één meter komt. Of misschien vindt jouw hond fietsers spannend, of rennende kinderen.
Het hoeft echter niet altijd om een andere hond of mens te gaan, denk ook aan geluiden, geuren, beelden, situaties, etc. Juist de zaken die niet direct voor de hand liggen, spelen soms een grotere rol dan we denken.
Signalen
Kijk daarnaast goed naar de manier waarop je hond reageert in verschillende situaties; welke gedragingen laat hij zien, wat doet hij met zijn lichaam? Probeer een expert te worden in het lezen van de lichaamstaal van je hond. Let hierbij ook op subtiele, onopvallende bewegingen. Niet iedere hond laat namelijk altijd duidelijke stresssignalen zien en daardoor kan het moeilijk worden te bepalen wanneer het emmertje op het punt staat over te lopen.
Er wordt vaak gezegd dat bij het toenemen van de spanning de signalen van de hond duidelijker en sterker worden en dat we op die manier in kunnen grijpen voor het te laat is. Er zijn echter ook honden die slechts minimale signalen afgeven – zoals het wegdraaien van het hoofd of een stapje terug doen – voor zij overgaan tot agressie of andere extreme stressreacties.
(tekst loopt door onder de foto)
- Sociale interactie prikkelt de één en ‘ontprikkelt’ de ander
Grenzen
Tevens is het belangrijk om rekening te houden met de grenzen van je hond. Ook hier geldt weer dat elke hond anders is, de één zal zijn grens sneller bereiken dan de ander. Probeer in te schatten waar de tolerantiegrens van jouw hond ongeveer ligt en laat hem daar niet overheen gaan. Dit niveau staat voor veel honden namelijk gelijk aan een bijtgrens; een overschrijding hiervan kan ervoor zorgen dat zelfs de meest makkelijke of relaxte hond uiteindelijk zal bijten. Door in kaart te brengen welke factoren stress of spanning bij de hond kunnen veroorzaken en hoeveel hij daarvan kan hebben, kan je een hoop ellende voorkomen. Vergeet niet dat verschillende factoren bij elkaar opgeteld een enorme stressreactie kunnen veroorzaken dus neem elke factor even serieus.
Positieve spanning
De prikkels die de spanning veroorzaken en opbouwen hoeven niet altijd een negatieve lading te hebben. Ook positieve spanning kan bijdragen aan deze opbouw. Denk bijvoorbeeld eens aan het gedrag van een kind in een pretpark; dit is voor de meeste kinderen een heel leuk uitje waar ze veel plezier aan beleven. Een het eind van de dag worden veel kinderen echter moe en soms ook kribbig of huilerig; de drukte, de vele prikkels en alle activiteiten hebben hun tol geëist. Het kind is overprikkeld en het is tijd voor rust.
Bij honden werkt dit in feite niet anders. Activiteiten waar jullie samen veel plezier aan beleven – zoals een leuke workshop of cursus – zorgen voor positieve spanning in jullie lichamen. Ook al merk je niet zoveel aan je hond, toch is het goed mogelijk dat alle prikkels van die dag invloed hebben op hem hebben. Het beste is dan ook om de rest van de dag rustig aan te doen en niet meer teveel dingen op te zoeken die zouden kunnen bijdragen aan de aanwezige spanning. Het is zonde als iets positiefs de kans krijgt om te slaan naar iets negatiefs.
Rust en regelmaat
Door voldoende rust en regelmaat in te bouwen, geef je de hond de kans om de spanning uit zijn lijf te laten vloeien. Hoe rustig, vriendelijk, kalm of beheerst hij ook lijkt in verschillende situaties, onderschat nooit de ernst van de gevolgen van een opeenstapeling van stresshormonen. Het is aan ons de hond hierbij een beetje in bescherming te nemen tegen zichzelf.
- Tussendoor even lekker kunnen terugtrekken en slapen, zorgt voor de nodige ontspanning.
(Verschenen in Onze Hond nummer 4, 2018)