Dat ‘de rashond’ zwaar onder vuur ligt, zal niemand ontgaan zijn. Misstanden worden meer en meer aan de kaak gesteld. De RashondenWijzer van Stichting Dier&Recht – die beoogt aan te geven hoe ziek een ras is – heeft veel kwaad bloed gezet bij fokkers van rashonden, en Hans Baaij van Dier&Recht trekt openlijk ten strijde tegen rashondenfokkers. Voor de consument wordt het er niet duidelijker op. Moeten alle rashonden nu in de ban? Bestaat er nog zoiets als een gezonde (ras)hond? We vroegen het Hans Baaij.
Omdat het voldoen aan een schoonheidsideaal voor veel fokkers zo belangrijk is, komt gezondheid vaak niet op de eerste plaats. Door inteelt – men noemt het vaak ‘lijnteelt’ omdat het dan geen eerste graad verwantschap betreft – omdat men bij een rashond nu eenmaal met een gesloten stamboek fokt, en het niet (preventief) testen op erfelijke aandoeningen, komen er meer en meer ernstige erfelijke aandoeningen voor.
Een bijkomend effect van het fokken op uiterlijke kenmerken is dat deze kenmerken steeds extremere vormen aannemen; denk hierbij aan zulke platte neuzen dat honden amper meer adem kunnen halen, zoveel huidplooien dat er infecties en irritaties ontstaan en hoofdjes die zo klein zijn dat hun hersenen er niet meer in passen, waardoor de dieren vreselijke pijnen moeten doorstaan. Dit zijn slechts een paar voorbeelden van de waslijst aan extreme – en problematische – uiterlijke kenmerken die men bij rashonden aan kan treffen.
Volgens Stichting Dier & Recht heeft ‘inmiddels 40% van alle jonge rashonden een erfelijke aandoening of ziekte. Het ene ras is zieker dan het andere en de klachten zijn divers: van gewrichtsproblemen tot kanker en van tumoren tot hartfalen’. De organisatie wil dat er gestopt wordt met het fokken binnen doodzieke hondenrassen en wil ervoor zorgen dat fokkers hun verantwoordelijkheid nemen. Via de RashondenWijzer biedt deze stichting mensen een overzicht van de erfelijke aandoeningen bij bijna 100 verschillende rashonden.
Hoewel een dergelijk initiatief natuurlijk hard nodig is om te zorgen dat de rashond in Nederland weer gezond wordt, kan ik me voorstellen dat het ook wat verwarring oplevert. Bij mijzelf riep het in ieder geval wel enkele vragen op; schrikt het de beginnende hondenbezitter niet af, al die waarschuwingen over rashonden? En worden zij op deze manier niet in de richting van malafide handelaren en broodfokkers gedreven? Om wat meer duidelijkheid te krijgen over een aantal zaken, legde ik mijn vragen voor aan de heer Baaij, voorzitter van Stichting Dier & Recht.
Bepaalde Golden Retriever fokkers die nog niet testen op Ichthyosis (een erfelijke ziekte die de huid aantast en kan zorgen voor jeuk, ontstekingen en huidinfecties) worden door Dier & Recht voor de rechter gedaagd. Om deze rechtszaken te bekostigen, is er een Crowdfunding actie in het leven geroepen. Worden er ook nog rechtszaken aangespannen tegen fokkers van andere rassen? En op welke gronden?
Op dit moment lopen er meerdere rechtszaken*. Een zaak loopt tegen een fokker die twee Duitse Herdershonden, broer en zus uit hetzelfde nest, heeft verkocht die beide heupdysplasie (HD) bleken te hebben. De kopers hebben de fokker voor de aankoop van de honden nadrukkelijk gevraagd naar het risico op HD en zijn door de fokker gerustgesteld; HD komt bij hem niet voor en de fokker gaf zelfs aan: “Jullie hebben tophonden.” Hij heeft de kopers derhalve niet goed voorgelicht over de risico’s op HD en andere erfelijke aandoeningen en is reeds hierom schadeplichtig. Een fokker van een Duitse Herdershond dient de consument te informeren over erfelijke aandoeningen bij het ras, zoals HD, elleboogdysplasie (ED), degeneratieve myelopathie (DM), etc.
De fokker dient niet alleen voor de erfelijke aandoening te waarschuwen, maar ook aan te geven hoe groot het risico is. Het risico op HD bij een Duitse Herdershond is waarschijnlijk boven de 20%. Omdat de fokker in gebreke is, is hij aangeklaagd voor de medische kosten, zoals operaties, medicijnen, fysiotherapie en voedselsupplementen. De claim loopt voor beide honden dan ook in de tienduizenden euro’s. De eigenaren worden hier niet rijk van, zoals sommigen denken. Het geld gaat geheel op aan medische kosten. Fokkers stellen, ter beperking van de schade, dat de honden dan maar geëuthanaseerd moeten worden. Dat is evenwel verboden (zie het Besluit houders van dieren artikel 1.10), tenzij er door een dierenarts is vastgesteld dat sprake is van ondraaglijk lijden. Is dat niet het geval, dan lopen aansprakelijkheid en kosten voor de fokker gewoon door.
In een ander geval met een Duitse Herdershond ontwikkelde de hond binnen zes maanden na de koop verschillende neurologische klachten ten gevolge van aangeboren / erfelijke aandoeningen aan het ruggenmerg: degeneratieve myelopathie (DM), een arachnoid cyste, lumbosacrale instabiliteit en compressie van het lumbosacrale foramen intervertebrale.
Na het laten uitvoeren van een DNA-test blijkt dat deze Duitse Herdershond lijder is aan DM. De fokker is schadeplichtig, omdat de afwijkingen erfelijk en in ieder geval aangeboren zijn, omdat hij niet gewaarschuwd heeft voor de risico’s op erfelijke afwijkingen bij de aankoop van een Duitse Herdershond en omdat hij in strijd met zijn zorgplicht heeft gehandeld door van tevoren geen DNA-testen op DM te laten doen bij de ouderdieren.
Verder zijn wij bezig met een Border Collie met epilepsie, een veel voorkomende erfelijke aandoening bij dit hondenras, en er loopt een klacht tegen fokker van Boerboels met o.a. heupdysplasie, elleboogdysplasie, patella luxatie en epilepsie. Er melden zich regelmatig kopers met een rashond die een erfelijke aandoening blijkt te hebben.
– U raadt mensen aan geen rashond te kopen, maar een kruising (naturashond). Ik hoorde in uw verhaal bij Kassa geen nuancering betreffende erfelijke ziektes/algemene gezondheid bij kruisingen; hoeven deze ouderdieren in uw ogen nergens op getest te worden?
De meeste erfelijke aandoeningen bij rashonden ontstaan door raszuiver fokken (inteelt) en door schadelijke raskenmerken (het in de rasstandaard voorgeschreven uiterlijk). De echte naturashonden worden niet raszuiver of volgens een bepaalde rasstandaard gefokt. Dat betekent dat het risico op die gronden enorm afneemt. Het neemt echter niet weg dat op erfelijke aandoeningen die bij alle honden boven gemiddeld vaak voorkomen, getest moet worden.
Hierbij denk ik bijvoorbeeld aan röntgenfoto’s ter voorkoming van heupdysplasie of elleboogdysplasie bij voornamelijk grotere honden en een oogonderzoek voor alle honden. Er bestaat ook een uitgebreide set van DNA-testen die bij alle rassen en naturashonden kan worden ingezet om dragers en lijders van meerdere erfelijke aandoeningen op te sporen (zoals MyDogDNA). Verder kan het geen kwaad als fokkers van naturashonden op het uiterlijk van de honden letten, zodat de pups niet toch plotseling een te kleine schedel, excessief veel haar, kromme poten krijgen of te groot of te klein worden en daardoor problemen met hun gezondheid krijgen. Heeft een naturashond een korte snuit, dan dient deze hond niet gekruist te worden met een andere naturashond met een korte snuit, maar met een hond met een normale of iets langere snuit, zodat de pups niet een steeds kortere snuit ontwikkelen.
In het algemeen raden wij het protocol aan zoals gehanteerd wordt door de stichting FGH (Fokregistratie Gezondheidsbeheer Honden). Zij kunnen potentiële kopers adviseren over de aankoop van een hond. Hetzelfde geldt voor dierenartsen. Zij werken binnenkort met een protocol van de KNMvD (de beroepsorganisatie voor dierenartsen) en worden geacht een potentiële koper objectieve voorlichting te geven over hondenrassen en hun gezondheidsproblemen.
– Bent u niet bang dat de ‘gewone hondenbezitter’ nu juist weer richting broodfok gaat door alle negatieve aandacht voor rashonden?
Zolang fokken op een verantwoorde en gecontroleerde wijze gebeurt, is het geen probleem dat er geld mee verdiend wordt. Een goede fokker investeert in de zorg en het testen van de fokhonden, wat vaak terug te zien is in de prijs van de pup. Echter geeft een dure rashond, met of zonder stamboom, helemaal niet per definitie een garantie op een gezonde hond: fokkers laten bepaalde testen vanwege economische redenen achterwege of omdat ze met honden willen fokken waarvan ze vermoeden dat die niet door de test komen.
Opmerkelijk is dat verreweg de meeste mensen die bij Dier&Recht om rechtsbijstand vragen (ik schat in 80% van de gevallen), dit doen vanwege een erfelijke aandoening bij een rashond met stamboom en gekocht bij een “erkende” fokker. Er is geen bewijs dat rashonden met stamboom gezonder zijn dan look-a-likes, de rashonden zonder stamboom. Of een hond een stamboom heeft, zegt niets over de gezondheid van de hond. Anders gezegd, wij kunnen noch de ene groep fokkers aanraden, noch de andere groep.
Over een keurmerk voor fokkers van honden wordt al decennia gesproken, de Raad van Beheer heeft dit vele malen toegezegd, maar het is nog altijd volstrekt onduidelijk wie de betrouwbare fokkers zijn en wie niet.
– Er staat hierover kort iets vermeld bij de ‘veel gestelde vragen’. Overweegt u hier een duidelijkere waarschuwing van te maken?
Naar aanleiding van de discussie hierover hebben we hebben een item over ‘Hoe herken ik een goede fokker?’ toegevoegd. Het onderscheid tussen goede fokkers en broodfokkers is zeer lastig te maken. “Erkende” fokkers verkopen ook honden waarvan de ouderdieren niet alle testen hebben ondergaan, er is vaak sprake van inteelt, er zijn schadelijke raskenmerken en er wordt soms gerommeld met papieren.
De illegale import van honden, waarbij fokteven en pups onder ellendige omstandigheden worden gehouden en de pups vaak veel te jong en zonder de benodigde gezondheidscontroles naar Nederland worden gehaald, is nog schrijnender. Andere organisaties, zoals IFAW zijn hier mee bezig, evenals de NVWA. Op onze website verwijzen we naar een uitzending van Zembla van september 2015.
– Ik zag op de website staan dat naturashonden te vinden zijn in asielen en gelegenheidsnestjes. Is het niet gevaarlijk dit op zo’n summiere wijze te verwoorden?
Het enige dat we weten, is dat naturashonden gemiddeld genomen gezonder zijn dan rashonden doordat zij niet kampen met de gevolgen van inteelt en schadelijke raskenmerken. Voor de dieren is het goed dat ze zo snel mogelijk uit het asiel gaan, en opkomen voor de dieren is voor ons een belangrijk doel, dat zal duidelijk zijn. Als èchte particulieren eens een nestje hebben, en het gaat om twee niet verwante, niet erg gelijkende honden, dan is de kans op inteelt en schadelijke raskenmerken klein. Dat lijken vooralsnog de beste opties.
– Wat zou de Raad van Beheer volgens u meer en/of beter kunnen doen om deze problematiek het hoofd te bieden?
De Raad van Beheer stelt regelmatig aanvoerder te zijn van de georganiseerde kynologie. Organiseer die kynologie dan ook, zoals een keurmerk voor betrouwbare fokkers. Geef alleen stambomen af als de ouderdieren met goed gevolg alle testen hebben ondergaan (zoals trouwens wettelijk is voorgeschreven). Stop met raszuiver fokken, aangezien dit een belangrijke reden is dat rashonden ziek worden. Stop met hondenrassen met een uiterlijk dat de gezondheid en het welzijn van de honden aantast. Onze kritiek hebben we al in 2010 bij de Raad van Beheer ingediend, maar er verandert weinig. Het plan Fairfok is wéér een poging om echte maatregelen uit te stellen.
– Wat zijn uw toekomstplannen met de RashondenWijzer?
De RashondenWijzer wordt begin 2016 uitgebreid. Er worden nieuwe hondenrassen toegevoegd en de per hondenras beschikbare medische en DNA-testen komen erop te staan. Deze testen zijn overigens verplicht volgens artikel 3.4 Besluit houders van dieren. Heeft een fokker daar niet aan voldaan, dan is het raadzaam bij deze fokker geen hond aan te schaffen.
*Dit zijn wat voorbeelden van eerder door Dier&Recht gevoerde rechtszaken:
http://www.dierenrecht.nl/nieuwsartikelen/schikking-in-welsh-terri%C3%ABr-rechtszaak
http://www.dierenrecht.nl/nieuwsartikelen/fokker-van-chihuahua-met-patella-luxatie-veroordeeld