Biohacking, genbewerking, genetische manipulatie, CRISPR, gene drive; sciencefiction-achtige termen waar je vast al eens iets over gehoord hebt. Maar waarschijnlijk had je ze nog niet gekoppeld aan de hondenfokkerij. Toch wordt er ook op dit gebied al gekeken naar de toepasbaarheid van gentechnologie. Een goede ontwikkeling? Of is het iets waar we heel erg mee moeten uitkijken?
(Dit artikel is gepubliceerd in Onze Hond, nummer 1, januari 2020)
Netflix-documentaire
Buiten is het donker. Binnen in de verlichte kennel springen de Mastiffs blaffend tegen de tralies. Hun eigenaar David Ishee komt aanlopen, opent de kenneldeuren en gaat naar binnen. Hij trekt blauwe handschoenen aan en neemt vervolgens sperma af bij een van de honden. Daarna vertelt hij, terwijl er op de beelden te zien hoe hij het sperma onder een microscoop bekijkt: “Ik wist wel wat over genetica, maar niet over gentechnologie. Ik heb geen doctoraat, alleen een middelbareschooldiploma. Ik dacht altijd dat het verkrijgen en modificeren van DNA miljoenen dollars kost en dat je een groot laboratorium en een onderzoeksteam moet hebben. Maar je staat versteld van wat je op YouTube vindt.”
Dit is het begin van de vierdelige Netflix-documentaire Unnatural Selection, waarin een overzicht wordt gegeven van verschillende genbewerkingstechnologieën vanuit het perspectief van wetenschappers, bedrijven en biohackers.
Overval
David Ishee is zo’n biohacker (ook wel doe-het-zelf bioloog genoemd). Vanuit een schuurtje in de achtertuin van zijn huis in Mississippi zoekt hij in zijn vrije tijd naar technieken om de genetische blauwdruk van honden te verbeteren. Het schuurtje staat vol met wetenschappelijk apparatuur en hulpmiddelen. De wetgeving rond genetische modificatietechnieken is in de Verenigde Staten minder streng dan in Europa, daarom is het voor de meeste mensen redelijk makkelijk om zelf aan de benodigde materialen te komen.
Ishee fokt al tien jaar honden. Hij is hiermee begonnen nadat hij en zijn gezin bijna in hun eigen huis werden beroofd door twee mannen met ski-maskers en geweren. Met een jachtgeweer wist hij de overvallers af te schrikken maar hij raakte er door dit voorval wel van overtuigd dat hij thuis een goede hond nodig had om zijn gezin te beschermen. Hij dacht terug aan zijn jeugd en de Napolitaanse Mastiff van zijn buren; de oorspronkelijke oorlogshond, groot en angstaanjagend, maar een geweldige hond voor het gezin. Maar toen Ishee op zoek ging naar Mastiffs in de omgeving kwam hij tot de conclusie dat ze in niets meer leken op de honden van vroeger. Hij bestempelde de moderne Mastiff als ‘afval’. “Ze waren super rimpelig, totaal niet atletisch en konden het werk gewoon niet meer doen”, zei hij.
Daarop besloot hij er zelf mee te gaan fokken, in de hoop dat hij erfelijke afwijkingen en aandoeningen kon elimineren. Volgens eigen zeggen is dit hem gelukt: “Ik heb een hond gebouwd die gezond is, atletisch en in staat is om sneller te rennen en hoger te springen dan een mens. Hij beschikt over alle eigenschappen die nodig zijn om goede bescherming te bieden.”
Ishee is van mening dat hij de oorspronkelijke functie van de Mastiff weer in ere heeft hersteld. Zo zegt hij dat de door hem gefokte honden meerdere malen inbraken hebben voorkomen en mensenlevens hebben gered. Ook zijn klanten zijn erg tevreden over de honden.
Fluorescerende puppies
Ondanks zijn succes kon Ishee niet alle genetische aandoeningen verwijderen door alleen te fokken. Zo zegt hij: “Selectief fokken vermindert de genetische diversiteit van de hond alleen maar en maakt de aandoeningen erger dan ze al zijn.” Dit bracht hem ertoe in 2015 te starten met het tijdrovende project in zijn schuurtje. De bedoeling is het genetische materiaal van de Mastiffs te veranderen met een lichtgevend gen dat wordt gevonden in kwallen.
Omdat Ishee geen relevante opleidingen heeft gevolgd, werd hij door critici al snel beschuldigd van doe-het-zelf pseudowetenschap. Zelf had hij in het begin ook zo zijn twijfels: “Toen ik genetische manipulatie als een optie begon te zien, dacht ik eerst dat ik gek geworden was. Daarom heb ik me er eerst drie maanden uitgebreid in verdiept, om te kijken of het ook maar enigszins haalbaar was.”
Honden en kwallen
Het bleek zeker niet onmogelijk. Daarom besloot hij te proberen het DNA van de hond te veranderen door het sperma te combineren met genen van een ander dier, in dit geval een kwal. Dit proces heet sperma-gemedieerde genoverdracht (SMGT). Door de toevoeging van een groen fluorescerend eiwit, of GFP (Green Fluorescent Protein)*, zouden er op den duur groen fluorescerende Mastiff-puppy’s geboren moeten worden.
Veel tegenstanders van genetische manipulatie bij dieren zeggen dat Ishee probeert een Frankenstein-achtig, glow-in-the-dark hondenras te creëren. Zelf zegt hij echter dat hij dit niet alleen maar doet om lichtgevende puppy’s te maken: “Ja, als het werkt, kunnen er inderdaad groene, fluorescerende pups geboren worden. Maar op zijn minst zullen we in staat zijn om
het lichtgevende markergen onder een microscoop te detecteren.” En dat is precies waarom hij en andere wetenschappers het specifieke kwallengen als marker gebruiken. Een fluorescerende puppy zou een visuele bevestiging zijn dat Ishee met succes het DNA van een hond heeft gecombineerd met dat van een kwal. “Het gebruik van het markergen met de fluorescerende kleur is iets dat de meeste wetenschappers doen en betrouwbaar is gebleken”, aldus Ishee.
Vervolgens wil hij met behulp van die methode een techniek creëren die hondenfokkers kunnen gebruiken om genetische ziektes en andere afwijkingen te corrigeren.
Bedrijf in honden-DNA
Toen Ishee begon te zoeken naar benodigdheden, merkte hij al snel dat de meeste – waaronder gekweekte bacteriën – erg duur zijn. Hij vond uiteindelijk een website die de materialen tegen ‘waanzinnig goedkope prijzen’ aanbood. “Ik dacht eerst dat het oplichterij was, maar het bleek legitiem te zijn. Ik kreeg de benodigdheden en alles werkte. Daarbij kreeg ik de steun van de man die aan het roer stond van deze website, Josiah Zayner**.”
Zayner, die net een toeleveringsbedrijf was gestart in biotech-kits en cursussen, bleek van grote waarde voor Ishee. Na verschillende gesprekken nodigde Zayner Ishee uit om te spreken op de conferentie Biohack the Planet. Van daaruit groeide hun vriendschap en zo gebeurde het dat ze samen verschenen in Unnatural Selection.
De twee zijn nu zelfs van plan om samen een bedrijf op te richten dat zich specifiek richt op het in kaart brengen van het DNA van de hond. Ze geloven dat genetische manipulatie ‘een natuurlijke ontwikkeling is binnen de hondenfokkerij’ en hopen nieuwe tools te creëren die fokkers zullen helpen genetica beter te begrijpen. Ishee: “Het is dan bijvoorbeeld mogelijk het DNA van al je honden in kaart kan brengen en het gehele fokproces elektronisch te simuleren. Zodra je het genoom bij elkaar hebt, hoef je uiteindelijk alleen maar op een knop te drukken om te krijgen wat je wil. Op die manier kunnen fokkers nauwkeurigere voorspellingen doen en worden er niet per ongeluk honden gefokt die in de toekomst problemen kunnen geven.”
Fouten herstellen
Het is een mooi streven. Hoewel je in eerste instantie misschien het idee hebt dat mensen als Ishee niet goed bij hun hoofd zijn, zit er meestal toch wel een goed doordachte redenering achter, zoals we hierboven hebben kunnen lezen. In feite wil hij honden(rassen) alleen maar gezonder maken en zorgen dat de misstanden in de hedendaagse fokkerij worden uitgeroeid.
Er zijn veel mensen die genetische manipulatie heel eng en onnatuurlijk vinden maar de moderne hondenrassen zijn ook niet bepaald vanzelf ontstaan.
Ook hier ligt menselijk ingrijpen aan ten grondslag. Wat dat betreft heeft Ishee wel een punt als hij zegt dat gentechnologieën zeer waarschijnlijk de volgende fase in de hondenfokkerij inluiden. “Al zo’n 40.000 jaar lang zijn we bezig honden selectief te modificeren. Bepaalde modificaties waren niet zinvol voor hen of voor ons. Ze hebben meer erfelijke aandoeningen dan welke soort ook op de planeet. Dat is onze schuld. Wij hebben dat gedaan. Aanzienlijke veranderingen duren lang; het zou 150 jaar in beslag nemen om tien generaties in lijn te krijgen. Met genetische modificatie kan dat binnen één of twee generaties. Nu kunnen we de evolutie aansturen om de door ons gemaakte fouten te herstellen”, zegt hij.
Waarschuwingen
Ondanks deze hoopvolle woorden zijn enkele waarschuwingen op hun plaats. Waar ligt bijvoorbeeld de grens van het genetisch ingrijpen? Als we eenmaal in staat zijn om aandoeningen te elimineren, wat houdt ons dan tegen om honden nog verder te willen verbeteren?
Deze zorgen spelen ook rond de manipulatie van genetisch materiaal in menselijke embryo’s. Dit is oorspronkelijk bedoeld voor medische doeleinden maar het zou het ook gebruikt kunnen worden voor mensverbetering. In een artikel op de website van NEMO Kennislink staat hierover: “Want als ze de eigenschappen van hun kinderen zelf kunnen bepalen, zouden (sommige) ouders weleens een baby willen ‘bestellen’. Met bijvoorbeeld een bepaalde kleur ogen, mate van intelligentie of andere kenmerken waar ze van dromen.”
Dit laatste zien we zelfs nu al gebeuren binnen de hondenfokkerij: bepaalde honden worden gekruist om ‘dat ene leuke kleurtje’, dat ‘schattige kleine hoofdje’ of die ‘ideale vacht’ te krijgen. Via genetische manipulatie zal dit alleen maar makkelijker gaan. Daarom is het van groot belang dat er zeer kritisch gekeken wordt naar de regelgeving op dit gebied.
Een andere waarschuwing betreft de gezondheidsrisico’s. Omdat de technieken allemaal zo nieuw zijn, hebben wetenschappers nog amper inzicht in de effecten op langere termijn. Sleutelen aan DNA kan leiden tot onbedoelde mutaties. Deze kunnen genetisch ook wel weer ‘gerepareerd’ worden maar dan moet men wel eerst de ‘fout’ worden opgespoord. Daar kan veel tijd overheen gaan.
En welke effecten heeft genetische manipulatie op het gedrag van de hond? Wie zegt dat het geen consequenties heeft voor zijn geestelijk welbevinden? Allemaal vragen die we onszelf moeten (blijven) stellen.
Hoop voor de toekomst
Hoewel genbewerkingstechnologieën – zeker met betrekking het genezen en voorkomen van ziektes – hoop bieden voor de toekomst mogen we er dus niet zomaar vanuit gaan dat het dé oplossing is voor alles wat er momenteel mis is met de hond. De achterliggende gedachte kan heel mooi of nobel zijn, maar zolang we niet precies weten wat de gevolgen kunnen zijn op de langere termijn is het spelen met vuur. Dit kan best goed uitpakken, maar het kan ook leiden tot een allesverwoestende brand die niet meer te blussen is.
Bronnen:
- Mississippi man attempts to create glow-in-the-dark dogs. Netflix spotlights work. Wilton Jackson. Mississippi Clarion Ledger.
- Hey, blijf van dat gen af! Marloes van Ameron. NEMO Kennislink.
- Unnatural Selection. Netflix.
* GFP werd in 1962 ontdekt bij de kwallensoort Aequorea victoria. Deze kwal bevat een bioluminescent eiwit, aequorine, dat blauw licht uitzendt. Het groene fluorescente eiwit zet dit blauwe licht dan om naar groen licht. Het eiwit neemt ultraviolet licht op en zet het om naar groen licht met een lagere energie, wat we waar kunnen nemen.
**Josiah Zayner is een biohacker en wetenschapper die vooral bekend staat om zijn zelf-experimentatie en zijn werk om praktische, hands-on genetische manipulatie toegankelijk te maken voor een breed publiek.